Tuesday, February 9, 2010

Lai Identity le Thlaraunun (Part 1)

Laimi si bu ah Krifa ttha si khawh asi maw? Laimi idenity le thlauraunun an ipehtlaih ning hlathlai ta u si. Cattial tu Lai holh tlinlo ruangah, Lai biafang thar, muichia pipi na tawn hna lai.



Identity le Tuanbia Ruahnak Tlangkamh
(Identity in Narrative Philosophy)

Identity kong ah, Laimi lawng si lo, vawlei mifim pawl zawng an bua.  "Identity" cu  Latin holh in phunhnih aum: idem le epsi ansi. Filosofa Paul Ricoeur chimning ah: Idem cu ikhahnak (sameness identity) asi; Epsi cu mi-sinak (selfhood identity) asi. Idem-identity cu ahmunmi asi, abianaah, thi-phun, luruh, ha, le kut-tial (finger print). Epsi-identity cu ahmunlomi asi, i nuncanziaza, lungput, le baipi-i-ruah-mi (value) tibantuk ahuap hna.  Idem le epsi identity thlaidan thiam kan herh. Identity crisis hi epsi-identity ruang ah um dawh bik a si. Identity crisis cu epsi-identity ruah chih lo in idem identity lawng kan ruah ruang ah a si. Identity hlum (whole identity) cu ikhah peng nak (sameness) le idan-khawk-nak (difference) kumh a si. Identity i kapkhat lei cu ahmunmi sinak asi, i adang kapkhat athleng khomi sinak a si. Identity hlum i acharhchan mi hmuhning tlangkamh (framework) cu tuanbai ruahnak (narrative philosophy) asi.

Tuanbia ruahnak ah caan (time) hi abiapi ngai. Caan phun thum a um: thenkhawhmi caan (chronological time), tikcu caan (seasonal time), le minung caan (human time). Tuanbia pakhat nih hramthawknak, tuanbiapum, le adonghnak angeih bantuk in tthenmi caan cu aliamcia, asiliomi, le aralaimi hna an si. Thenmi caan le minung caan thleidanthiam kan herh. Minung caan cu hman khawhmi, asiliomi caan (present time) asi. Aliamcia caan cu chanbia caan (historical time) asi. Chanbia caan chung i thilsining cu chanbia (history) ti a si. Aralaimi caan cu caandeu (fictive time) asi, Caandeu chung i acangkho mi thil pawl cu biadeu (fiction) asi. Biadeu (fiction) nih hin mi-sinak (selfhood or epsi-identity) sersimnak caah chunmang (vision) achuahpi. Aliamcia caan le aralaimi caan rikhiahtu cu asiliomi caan asi; Chanbia caan le biadeu caan minung caan ah an i tong. Chanbia cu philh khawh le thlau khawh mi a si. Chanbia cu minung cinkennak (memory) thawng in a nung. Hrawmmi chanbia icinken cu miphun ikhahnak (idem identity) pa khat a si. Biadeu caan le biadeu cu cuanterchungnak (imagination) thawng in a um; si-khawh-nak an ngei na in, si-taknak an ngei rih lo. Chanbia nih asicangmi thilsining (what was possible/what could happen) kong a chim. Biadeu nih asikhomi thilsining (what is possible/what can happen) kong asi. Thilsining (reality) cu asiliomi caan/minung caan lawng ah hmuhtawn (experience) khawh asi. Tuanbia ruahnak tlangkamh in zoh ah cun, identity cu hramthawknak (beginning), silionak (being), le donghlainak (becoming) he apeh tlai. Phundang in chim ah cun: Asiliomi minung caan chung ah, chanbia cinkennak (memory) le biadeu cuanhchungnak (fictive imagination) hna lungrual/entai (creative tension) te in rian antuan ti nak thawng in identity cu sersiam asi.

Tuanbia ruahnak thlangkamh mit in identity sernak kongkau ah biahalnak biapi pathum an um. Pakhat nak cu hramthawhnak (origin) le chanbia lei biahalnak: “Zeidah ka hramthawknak asi? Khuazei in dah ka rat?” Hihi "Identity le Hramthawknak" biatlang tar in kan zoh lai. Pahnih nak silionak le nunchanziaza lei (ethical) biahalnak asi: “Zeidah ka nun hnawh chan? Zeidah ka tuah awk asi?” "Identity le Nuncanziaza" tang ah kan zoh lai. Pathum nak cu aralaimi le cuanhchungnak (imagination) lei biahal nak asi: “Zeidah kaa ruah chan? Zeidah ka donghnak asi?” Hi cu "Identity le Donghnak" tlangtar in ka kherhlai lai. Laimi hrawmthawknak, nunphung, le khurauhning (worldview) charhchan in fainter kan i zuam lai.

No comments:

Post a Comment