Identity le Hramthawknak
“Vai uk phun hngal lo; Ciarcik sa ei” ti ka theih theu. “Via Uk” timi pa thlanglamhnak ma asi? “Via nih uk miphun” cu phun hngal lo le ei-awklo ei hmang miphun tinak dah asi?” Phun ihngalh ah cun cu nunphung nih atha a ti mi nuncanziaza in nun thiam a fawi. Laimi caah miphun hramthawknak le chanbia an baipi. Ka chimcang bantuk in hramthawknak cu cinkennak (memory) lawng in minung caan chung ah aum kho mi asi. Cinkennak i aral ngan bik mi cu philhnak (forgetfulness) asi. Hramthawknak cinken mi chimmi chanbia (oral history) le ttialmi chanbia (written history) ti’in chanhmi-phungbia (traditions) kan ngeih.
Pakhatnak ah “Laimi” min hi hlanchan khuarauhning (primitive worldview) charhchan in vun fainter ka duh. “Laimi” biafang sullam cu “hmunlai mi” (Central people) tinak asi. Hlanchan khurahning ah hmunlai (center) cu hmumthiang, athiangmi alanghnak hmun (manifestation of the sacred) tiah an ruah. “Hmunlai mi” tiah aa au mi miphung nih “mi-liangnan le pathian (gods) thiammi miphun kansi” ti ruahnak an igneihchih. Lai (central) ram cu athiang mi alanghnak hmun; Lai (central) miphun cu athiangmi nih chawnhbiak mi phun. “Laimi” kan phun min nih hin cubantuk athiangmi alanghnak hmun i aum mi kan sinak, athiangmi he achawnbia kho mi miphun kan sinak a pawi chih. Tikhawlh hmanglo mi, rim thap sarih chah mi, chin phorh hmang, le biar akhaih mi miphun kan sinak charchan in sakmi min cu asi lo. Cucaah, kan i cinken mi hramthawknak hi minautaa le saram tluklo mi hmanthlak (image) si hlah seh. Miphun ram ngei mi, Pathian ngei mi, le mahte a uk kho mi Laimi hmanthlak tu cuang cang seh. Cucu, Laimi kan si ning a si.
Pahnihnak ah, Laimi hramthawknak chanhmi-phungbia (traditions) zoh hna usih. Laimi hramthawknak tuanbia ah Lailung le Chin-lung chanhmi-phungbia kan gnei. Hi chanhmi-phungbia hna hi an ikalh lo. Chanbia sining taktak asi ti nak (hisotical perspective) si lo in Laimi identity saknak caah aherh mi biathuk tuanbia (myth) an si. Cucaah, bia-leng sullam (symbolic meaning) angei mi an si. Lailung tradition nih a kan cawn piak mi cu kan hramthawknak hi kan Lairam chung ah asi. Lairam chung ah asem mi kan si. Mi pen kan si lo. Hi hi, ikhatnak (idem-identity) saknak ding caah hram (foundation) ttha a si. Kokek sinak (indigenous principle) a kan pek. Chin-lung chanhmi-phungbia (Chin-lung tradition) nih akan cawn piak mi cu semnak ram i dawimi miphun kan si. Ram halh duh le um hmun kawl in khualtlawngmi kan si. Lairam ah khual kansi. Hinihin, ahmunlomi (epsi identity) saknak caah lam asial. Khualthawng sinak (pilgrimage principle) akan pek. Laimi kan idem-identity cu Lai Ram le Lai nunphung ahrawm mi miphun kan si nak hi a si. Nain, kan identity hlum sakkhawhnak ding caah khual athawng mi kan si. Idem-identity le espi identity an ibawmh bantuk in kokek sinak le khualtlawng kan si nak zong whole-identity sak nak ding caah rian an tuan ti ve.
Laimi tiah kan i auhnak le athiangmi langhnak an ipeh tliah ning kan chim cang mi nih whole-idenity sersiamnak lam asial. Baibal nih akan cawn piak bantuk in, minung identity apetu cu Pathian asi. Pathian muaisam (Image of God) keng in sermi minung kan si. Pathian hi Laimi nih atheibal lo ti ruam in, Siangbawi Carson nih “God” cu Jehovah ti in a leh. Asinain, Siangbawi Johnson le Rev. David Van Bik nih “God” cu Lai biafang “Pathian” ti in an leh. Laimi nih kan biakmi pathian cu “Pathian” ti in kan run hgnalh. Dawtu le Thluachuahtu lawng si lo in Sertu Pathian ti zawng in kan run hngalh. Hinihhin asawh mi cu whole-idenity sersiamnak caah Laimi kan hramthawknak icenkennak lawng aza lo; "Pathian sermi kan si," ti zumhnak kan herh.
Hlanchan Laimi cu zumhnak ah an ibiatak. Atuchan Laimi cu zumhnak an zaang ater. Zeiruang ah dah asi? Pathian kan hmuhning ruang ah asi. Hlanchan Laimi nih pathian (supreme being) cu dawttu le thluachuah petu asi, minung harnak le zawtfaknak pektu asi lo tiah an ruah. Cucaah, pathian sin ah rai-an-thawi lo; lawmhnak (thanksgiving) raithawinak lawng an tuah. Laimi pupa hna nih an tihmi le rai an thawihmi cu pathian-te (gods) asi. Hi pathian-te hi minung harnak pe tu ah an ruah caah anthinhunter lo nak caah raithawi nak an tuah. Pathian (Christian God) cu pathian (supreme-being) ti in hngalh asi tik ah pathian-te ttihnak in luatter kan si. Pathian dawttu le thluachuahtu a sinak (identity) kha chanthar Laimi ni abiapi in an ruah caah zumhnak ah an ibiaktak lo nak asi kho. Pumpak le miphun identity sersiamnak ah Pathian kan hmuh ning (concept of God) hi abiapi mi asi.
No comments:
Post a Comment